Onderwijs en de eclips

Eclips-onderwijs op de Antillen
Tekenwedstrijd
        Zonsverduistering op de basisschool Klim-op in Oldenzaal
        Eclipstekeningen van de Laurensschool Bilthoven.
Europa dit jaar op de eerste rang
Veilig kijken naar de zon
Tijdschrift Natuur aan de Basis
Werkblad

Op 11 augustus kunnen we een uniek natuurverschijnsel in West Europa meemaken, een totale zonsverduistering. In Nederland is de verduistering net niet totaal maar wel de grootste sinds 1912. In de komende 80 jaar krijgen we zoiets hier niet weer te zien. Alle aanleiding dus om de schoolgaande jeugd bij zoiets zeldzaams te betrekken. Krijgen ze ook hier eclipslessen of organiseert u een tekenwedstrijd. Laat de leerlingen de reacties van de natuur vastleggen als het midden overdag donker wordt.

Eclipslessen op Aruba en Curaçao in 1998

In het boek Zonsverduistering kunt u lezen hoe vorig jaar de onderwijzers en onderwijzeressen op de Nederlandse Antillen hun leerlingen informatie gaven over de naderende zonsverduistering die daar op 26 februari 1998 plaats zou vinden. Verbluffend was het hoeveel inspanning men zich had getroost om ieder op de hoogte brengen.

Op scholen was men al maanden tevoren bezig om de leerlingen alles te vertellen. Jong en oud, iedereen kreeg 'eclipsles' en in een speciaal boekje werd alles nog eens duidelijk beschreven. Vragen als "hoe moet ik naar de zon kijken als die nog niet helemaal achter de maan is verdwenen?' of 'hoe ontstaat nu zo'n zonsverduistering?' waren er maar enkele van de vele die werden beantwoord. Meestal waren de vragen en antwoorden ook gevisualiseerd zodat de jongste kinderen het ook nog konden begrijpen door de plaatjes te bekijken.

Tekenwedstrijd

Op een middag was ik in het "VVV" in Willemstad om wat kaarten te kopen. Binnen hing een grote verzameling kindertekeningen die allemaal de komende zonsverduistering als onderwerp hadden. Jongeren van 4 tot 15 jaar hadden hun gedachten op papier gezet en een jury zou de mooiste inzendingen belonen. Ik heb die tekeningen vastgelegd (een aantal ervan staan in het boek), een unieke verzameling kindergedachten over wat de juf of de meester hen had verteld. Juist de gedachten van een kind komen vaak in tekeningen het fraaist tot uiting. Zo was er een meisje dat het aspect 'veilig kijken naar de zon' heel sterk in haar had opgenomen. Niet alleen de mensen maar ook de dieren en de planten had ze in haar tekening een speciaal beschermingsbrilletje opgezet. Er was zelfs een tekening van een jochie van twee. Ogenschijnlijk een verzameling losse krassen in veel kleuren. Onmiskenbaar had hij daar overheen echter heel nadrukkelijk een aantal zwarte cirkelvormige lijnen gezet. Het idee van een zwarte zon was kraakhelder bij hem overgekomen.

Europa op de eerste rang

Net als bij anderen zullen ook onder mensen in het onderwijs en zeker onder de leerlingen niet veel zijn die zo'n natuurverschijnsel al eens hebben meegemaakt. Gemiddeld komt een totale zonsverduistering op een bepaalde plaats op de wereld maar eens in de 300 jaar voor. 11 augustus 1999 is het nu dus vlakbij ons en dat wordt de kans van je leven, een totale zoneclips in West Europa. En in Nederland...?

In Nederland is de zon net niet helemaal verdwenen. Een heel smal sikkeltje blijft over. Daardoor wordt het hier niet geheel donker maar rond half één 's middags lijkt het dan alsof je een heel donkere zonnebril draagt (als het bewolkt zou zijn wordt het hier wèl erg donker). Ook hier gaan de dieren sterk reageren en onder bomen en struiken zijn prachtige sikkeltjes zonlicht te zien. Zo'n grote verduistering is er in Nederland niet meer geweest sinds 17 april 1912. Onlangs gaf ik een lezing over dit onderwerp. In de zaal zat een mevrouw die opgegroeid was in Indonesië. Zij kon zich nog haarscherp een totale verduistering herinneren uit de jaren '30. Ook nu, meer dan zestig jaar na dato was die herinnering niet verdwenen.

Opnieuw in 2081

De volgende totale eclips, na die van 11 augustus, zal in onze streken optreden op 3 september 2081. Het is dus te hopen dat we dit jaar op die bewuste woensdag een beetje mooi weer zullen krijgen. Door de afnemende hoeveelheid zonlicht koelt het in een uur tijd merkbaar af.. Op Curaçao daalde de temperatuur destijds maar liefst 5 graden. Voor een meetproject van een schoolklas zou het leuk kunnen zijn om de temperatuurverandering tijdens de eclips op 11 augustus bij te houden op het werkblad (zie bijvoorbeeld pag. 53 uit het boek Zonsverduistering of het werkblad in Natuur aan de Basis, 9^e jaargang editie nr. 2 ). Meer informatie over de effecten van de verduistering op het weer vindt u elders op deze site onder het Eclips-weerproject 1999.

Veilig kijken

Ook het aspect veilig kijken komt in Nederland naar voren. Met name voor de erg jeugdige kijkers is het van het grootste belang dat ze tevoren goed worden geïnstrueerd over het gebruik van bijvoorbeeld het eclips-brilletje. Een nog niet geheel verduisterde zon kan namelijk grote schade aan het oog aanrichten als er geen bescherming plaats vindt. In het boek zijn voldoende gegevens te vinden die in lesvorm kunnen worden verwerkt. Bespreek alle goede en slechte waarnemingsmogelijkheden. b.v. Beroet glaasje : fout, CD-schijfje: toch niet goed genoeg. Kleurenfotonegatief: heel gevaarlijk. Eclipsbril: Het meest veilige middel dat op dit moment beschikbaar is (naast een zeer donkere lasbril, maar die heeft vrijwel niemand) Zie ook "VEILIG KIJKEN".

Natuur aan de Basis

Eind mei 1999 verscheen jaargang 9, nr. 2 van Natuur aan de Basis. Eindredactrice Carla Wiechers heeft in dit nummer aandacht besteed aan de zonsverduistering van 11 augustus. Natuur aan de Basis is een tijdschrift voor natuur-, milieu- en techniekonderwijs aan vier- tot twaalfjarigen. Onderwijzend personeel vindt in het tijdschrift een steeds wisselende reeks onderwerpen die men in het lesprogramma op kan nemen. Door middel van werkbladen, die al in het tijdschrift zijn opgenomen, wordt de lesvoorbereiding vergemakkelijkt. Uit dit nummer van Natuur aan de Basis is een resumé van het werkblad hierna opgenomen. Mocht u meer informatie willen over het tijdschrift dan kunt u contact opnemen met de eindredactie (Carla Wiechers, Postbus 6043, 3503 PA Utrecht)

 

 

 

Werkblad:

Wat is er voor onderwijzers/onderwijzeressen hier in Nederland aan onderwerpen m.b.t. de zonsverduistering te bedenken?

In het boek Zonsverduistering zijn ze aangegeven waarvan er enkele hier in nog wat meer detail zijn uitgewerkt.

Oproep tot tekenwedstrijd:

Een tekenwedstrijd is een mooie gelegenheid om de kinderen bij het onderwerp te betrekken. De wedstrijd zoals op de Antillen in 1998 kan hier nog iets anders opgezet worden, waarbij zelfs achteraf leuke onderzoeken van het materiaal zouden kunnen worden gedaan.

Ik bedoel daarmee: Vertel de leerlingen bijvoorbeeld aan de hand van het boek wat er gaat gebeuren en organiseer vervolgens een tekenwedstrijd. Organiseer opnieuw een tekenactie als de leerlingen weer na de zomervakantie terug zijn op school. Juist de beeldvorming vóór en de eclips-beleving nà het evenement kan leiden tot zeer interessante conclusies. Zowel Harry Otten als ikzelf hebben nagedacht of we al bij het verschijnen van het boek een dergelijk plan met de onderwijswereld op zouden kunnen zetten. Het bleek voor ons een te tijdrovende klus te worden naast de andere taken bij het voorlichten. We zouden het echter toejuichen als individueel onderwijzers en onderwijzeressen ons idee over willen nemen. Wellicht is samenwerking van schoolleiding met een lokale winkeliersorganisatie of het overige bedrijfsleven mogelijk om nog meer verbreding van de actie te krijgen.

Mocht u daadwerkelijk een plan uitwerken dan willen wij het graag horen.

(reacties kunt u per e-mail sturen naar info@weerboek.nl ).

naar site-overzicht Zonsverduistering op de basisschool Klim-op in Oldenzaal Voor mijn PABO-opleiding loop ik stage op basisschool de Klim-Op in Oldenzaal. Onlangs heb ik in groep 3/4/5 (6-,7- en 8-jarigen) een les gegeven over de totale zonsverduistering die op 11 augustus in West-Europa te zien is. Aan het begin van de les bleek dat diverse kinderen al wisten van de naderende zonsverduistering. Er waren echter ook vele kinderen die in de les voor het eerst kennismaakten met deze bijzondere gebeurtenis. Eén van de leerlingen, Peter, merkte op dat hij wel in een hele bijzondere tijd leeft: Oldenzaal bestaat 750 jaar, we naderen het jaar 2000, en nu komt er ook nog een zonsverduistering. Om de kinderen een eerste indruk van de zonsverduistering te geven heb ik hen een aantal foto's laten zien uit het boek 'Zonsverduistering'. Daarna heb ik de zonsverduistering nagebootst, waarbij de lichtkolom van een diaprojector dienst deed als zon. Twee ballen van piepschuim uit de hobbywinkel verbeeldden de aarde en de maan. Bij het kijken naar een zonsverduistering is het erg belangrijk om een speciale bril te dragen. Over het belang van die brilletjes hebben we het ook gehad. Naast een uitleg van de zonsverduistering heb ik in de les ook aandacht besteed aan allerlei andere aspecten rond dit fenomeen. Zo heb ik de kinderen verteld hoe mensen in vroeger tijden reageerden op een zonsverduistering (vaak grote angst op het moment dat midden op de dag de duisternis inviel). Ook de reactie van de natuur kwam aan de orde, zoals het verschijnsel dat vogels naar hun nesten gaan, dat bloemen zich sluiten en dat de temperatuur daalt. Tijdens de les waren de kinderen erg enthousiast. Ze stelden ook veel vragen. Zo vroeg Evert zich af of hij midden op de dag de sterren zou kunnen zien en of hij misschien vallende sterren zou kunnen waarnemen (medio augustus zijn er namelijk 's nachts vallende sterren te zien). Corine vroeg zich af of er nog wat van de verduistering te zien zou zijn als het zou regenen op 11 augustus. Na de beantwoording van de vele vragen hebben alle kinderen een tekening gemaakt van de zonsverduistering. Enkele van de tekeningen kunt u op deze site bewonderen. © Copyrights van deze afbeeldingen bij WPI en de betrokken school. KLIK op een tekening voor een groot beeld Ditta van der Veer - Enschede

 

Eclipstekeningen van de Laurensschool Bilthoven. In Bilthoven is aan leerlingen van groep 8 van de Laurensschool uitleg gegeven over de komende zonsverduistering. De kinderen hebben daarna allen een tekening gemaakt waarin ze op hun eigen wijze de naderende eclips hebben verwerkt. Directeur F. Diepstraten heeft de tekeningen op 5 juli j.l getoond tijdens een lezing bij boekhandel Bouwman in De Bilt. In de komende tijd zal een aantal van de tekeningen worden tentoongesteld in de etalage van deze boekenzaak aan de Hessenweg en in het filiaal te Maarssen, zodat ieder er van kan genieten. Een aantal van de werken zijn op deze site afgebeeld. De Bilt 7 juli 1999. © Copyrights van deze afbeeldingen bij WPI en de betrokken school. KLIK op een tekening voor een groot beeld

 

Waarnemingen van de natuur op 11-8-1999.

Laat de leerlingen kijken wat er in de natuur gebeurt als de zon langzaam steeds verder verdwijnt. Beesten zoeken hun slaapplaats op, kippen gaan op stok, (nachtdieren worden wakker). Onder struiken en bomen zien we mooie zonnesikkeltjes (laat ze daar een foto van nemen). De temperatuur begint flink te dalen. Het zijn allemaal dingen die door de kinderen kunnen worden waargenomen. Maak een mooi waarnemingsformulier (of gebruik het voorbeeld op blz. 53 van het boek ZONSVERDUISTERING) en bespreek vooraf met de leerlingen wat ze allemaal kunnen observeren. Bespreek achteraf klassikaal de ervaringen. Ook de resultaten zijn welkom bij de auteurs van het boek en kunnen bijvoorbeeld weer op dzee internetsite worden geplaatst.