Veilig kijken naar de Venusovergang op 8 juni 2004
(tekstcopyright Weather Pictures International, www.weerboek.nl )
Naarmate de 8 juni 2004 nadert, komen meer vragen over het kijken naar de Venusovergang over de zonneschijf met het beschermende brilletje. Hoe moet je kijken? Bestaan er nog andere hulpmiddelen waarmee je ook veilig naar de zon kunt kijken? Mag ik wel door een telelens kijken als ik de Venusovergang wil vastleggen?

Op de meest gestelde vragen gaan we hieronder nu nader in.
 
Vraag 1: Mag ik met een speciaal eclipsbrilletje langere tijd naar de Venusovergang over de zon kijken of is dat ook gevaarlijk? Antwoord: Ook al is het eclipsbrilletje ontworpen om veilig naar de zon te kijken, het is niet goed om er langdurig (bijvoorbeeld vele tientallen seconden) mee naar de zon te kijken. Het zonlicht wordt door het brilletje een miljoen keer verzwakt maar het is toch verstandig om ook met het brilletje de kijkduur steeds tot korte momenten te beperken. Let vooral op dat kinderen niet langere tijd onafgebroken naar de zon kijken met het brilletje.
 
Vraag 2: Waar moet ik op letten als ik met zo’n brilletje naar de zon wil kijken? Antwoord: Let er op dat de speciale Mylar-laag (het aluminiumfolieachtige materiaal) geen krassen heeft. Kleine gaatjes in die laag laten meteen alle zonlicht door, waardoor er toch schade aan het netvlies kan optreden. Bewaar het brilletje daarom tot het gebruik in een speciale verpakking waarbij geen krassen of gaatjes kunnen ontstaan.
Als u de zon wilt bekijken, zorg dan dat u eerst de bril opzet en richt uw ogen vervolgens pas op de zon (Bedenk dat slechts enkele seconden onbeschermd naar de zon kijken al definitieve schade aan het netvlies kunnen opleveren). Let er op dat kleine kinderen deze procedure ook goed kennen, zij realiseren zich nog minder het gevaar van zo maar naar de zon kijken
 
Vraag 3: Kan ik ook met andere middelen dan het speciale eclipsbrilletje naar de zon kijken zonder dat er gevaar is op oogbeschadiging? Antwoord: Er zijn slechts een paar materialen die ook het zonlicht goed tegenhouden. Enkele decennia geleden gebruikte men diepzwarte fotonegatieven. Die laten ook niet veel zonlicht door maar ze zijn minder veilig dan de speciale brilletjes. Ook zag men wel mensen die een donker stuk van een lasbril gebruikten om naar de zon te kijken.
Een lasbril kan het zonlicht voldoende dimmen maar dan moet men een lasbril gebruiken die ontworpen is voor elektrisch lassen (dus niet voor autogeen laswerk). Bovendien moet de gradatie van de bril zeer zwaar zijn (gradatie 14 en meer).
 
Vraag 4: Een paar jaar geleden heb ik door een CD-schijfje een gedeeltelijke zonsverduistering bekeken. Is het veilig om met een CD-schijfje nu de Venusovergang te bekijken of toch  gevaarlijk voor mijn ogen? Antwoord: Een CD-schijfje is NIET veilig. De mate waarin het zonlicht wordt afgeschermd is lang niet voldoende om veilig te kunnen kijken. Ook ultraviolette straling dringt gemakkelijk door het schijfje heen. Dat soort stralen zijn voor ons niet zichtbaar maar ze kunnen wel zware schade aan het oog aanrichten.
Vraag 5: Vroeger maakten we boven  een kaarsvlam een stuk glas zwart met roet. Is dat veilig? Antwoord: Egaal een mooie roetlaag op een glas aanbrengen is niet eenvoudig. Als er door gebruik plotseling wat roet afgeveegd wordt is het zonlicht toch in staat schade aan te brengen. Bovendien dringt ook door het roet nog straling (infrarood) heen de het oog kan beschadigen.
Vraag 6:
Waar kan ik eclipsbrilletjes vinden voor mij en mijn kinderen?
Antwoord:
Veilige beschermingsbrilletjes zijn op veel plaatsen verkrijgbaar, o.a. via Stichting De Koepel te Utrecht
(zie ook
www.sterrenkunde.nl  en www.venusvoordezon.nl ).
 
Vraag 7: Is er in Nederland tijdens de Venusovergang een kans dat ik zonder speciaal brilletje de zon veilig kan bekijken. Antwoord: Misschien is er op een moment in de zeer vroege ochtend wat bewolking of nevel waarbij het zonlicht van nature wat wordt getemperd. Men zou dan mogelijk het kleine Venussilhouetje met het blote, onbeschermde, oog kunnen zien. Bedenk echter dat kijken zonder zo’n bril ook op dat moment risico’s inhoudt. Het oog bevat namelijk geen pijnzenuw zodat u niet merkt dat er onherstelbare schade aan het netvlies ontstaat, u voelt het namelijk niet en dat is het verraderlijke. Als men onbeschermd de laagstaande zon met een verrekijker bekijkt is de kans op oogschade nog sneller mogelijk. Het diffuse zonlicht wordt in de kijker weer extra versterkt en richt zo toch snel schade aan.
 
Vraag 8: Als ik door mijn fototoestel kijk via de zoeker (bij spiegelreflexcamera), loop ik dan tijdens de gedeeltelijke fase van de zonsverduistering ook risico op oogbeschadiging? Antwoord: Ja, het is gevaarlijk om via de zoeker van zo’n type fotocamera te kijken als de zon in het beeldveld is. Naarmate u een sterkere (tele)lens gebruikt neemt dat gevaar alleen maar toe.  Fototoestellen moet u daarom beslist uitrusten met speciale grijsfilters die u voor de lenzen monteert. Zelfs als u deze filters heeft gemonteerd dient u nog de nodige voorzorgen in acht te nemen bij het kijken door de zoeker. Houdt altijd rekening met het feit dat het filter onverwachts kan verschuiven waarbij plots alle ongefilterde straling weer door de lens dringt. Onmiddellijke blindheid kan dan het gevolg zijn. Tref bij het maken van foto’s dus uitgebreide voorzorgen en informeert u goed bij experts op dit gebied. De gevoelige elektronica van de beeldchip van videocamera’s kan snel schade oplopen bij het richten op de zon, wanneer geen speciale filters worden gebruikt.
 
Vraag 9: Als ik mijn videocamera op de zon richt, wat zijn dan de mogelijke consequenties voor het apparaat. Antwoord: Zorg dat de lens van de videocamera is uitgerust met de speciale filters die het sterke zonlicht reduceren.
Anders is er grote kans dat het felle licht de beeldchip in een zeer korte tijd verwoest.
Het beeld dat u van de zon opneemt wordt meestal door een klein elektronisch schermpje weergegeven. Ook dat schermpje kan defect raken bij te zware lichtintensiteiten wanneer het zonlicht niet goed wordt gereduceerd.
 
Vraag 10: Hoe kan ik de Venusovergang over de zon fotograferen? Antwoord: Wanneer u het beeld van de zon met behulp van een kijker op een wit papier projecteert (zie foto’s bij dit artikel), dan kunt u het donkere silhouet van Venus op dat projectiebeeld herkennen en daar een foto van nemen. Ook kunt u op het papier door middel van een potloodtekening de positie van Venus aankruizen.
Er zijn ook andere, direct door de kijker/telelens-methoden, om Venus te fotograferen terwijl het zwarte planeetsilhouet voor de zon staat. Uitgebreide informatie vindt u b.v op de websites van de diverse sterrenkundige verenigingen in Nederland (KNVWS) en België  (VVS).